Biodiversiteit Koraal 6mn
Wat zijn de superkrachten van mangrove dieren?
Hoe slagen mangrove dieren erin om in zo'n unieke omgeving te leven?
Leven in de mangroves – bossen die met hun voeten in het water staan – vereist een ongelooflijk aanpassingsvermogen.
Dit tropische ecosysteem is onderhevig aan getijden en kent voortdurend schommelingen in zoutgehalte, waterpeil en zuurstofgehalte. De bodem is onstabiel, verzadigd met zout en arm aan zuurstof. In deze extreme omgeving kunnen alleen dieren met echte biologische ‘superkrachten’ gedijen en overleven.
De zandkrab
Superkracht: oversized tang en 360° zicht
De zandkrab Uca pugilator is een klein schaaldier met een schaal van slechts 2 tot 4 cm, maar met een indrukwekkende schaar die wel 10 cm kan meten. Deze oversized schaar, die zowel rechts als links kan zitten, is zijn belangrijkste troef: een echte ‘vrouwenvanger’.
Trots op zijn aanhangsel paradeert de mannetjeskrab en zwaait met zijn schaar, zowel om het vrouwtje aan te trekken als om indruk te maken op zijn rivalen. De mannetjes aarzelen trouwens niet om te vechten om de gunst van het vrouwtje te winnen.
En grootte is belangrijk! Hoe groter en krachtiger de klauw, hoe groter de kans dat het mannetje de deal bezegelt. De manier waarop het hol wordt gehouden telt ook mee, en het vrouwtje bezoekt de plek voordat ze met het mannetje paart. Zodra de relatie is geconcretiseerd, vertrekt het mannetje voor andere avonturen en blijft het vrouwtje in het hol terwijl haar eieren zich ontwikkelen.
De zandkrab heeft nog een superkracht: 360° zicht. Zijn ogen, die zich aan het einde van beweegbare steeltjes bevinden, stellen hem in staat om een groot gebied te scannen zonder te bewegen. Dankzij dit uitzonderlijke gezichtsvermogen, dat licht en de polarisatie ervan kan verwerken, kan hij zowel op het land als onder water zien. Dit vermogen is bestudeerd door Amerikaanse en Koreaanse onderzoekers en vormde de inspiratie voor een amfibisch kunstmatig zichtsysteem.
Niet slecht voor een kleine krab!
De periophthalmus
Superkracht: adem uit water en 360° zicht
Periophthalmus barbarus is een kleine vis met een nogal ongewoon gedrag. Hij wordt ook wel kikkergrondel of springvis genoemd en kan op zijn borstvinnen lopen en zelfs over de modder springen. Hij klimt ook in bomen en houdt zich vast met een zuignap, een ideale positie om zijn prooi te vangen.
Hij is gewend zich in modder te hullen om zijn lichaamstemperatuur op peil te houden en graaft holen om zich tegen de zon te beschermen. De periophthalmus is zeer territoriaal en verdedigt zijn hol. Tijdens het baltsgedrag aarzelt hij niet om indruk te maken door zijn mooie vinnen te laten zien.
Onder water ademt hij met zijn kieuwen, zoals alle vissen. Buiten het water krijgt hij zuurstof door met zijn ogen te knipperen en het water in zijn kieuwen te roeren, maar hij kan ook door zijn huid ademen, zoals amfibieën.
Maar dat is niet de enige superkracht van dit visje. De ogen van de periophthalmus hebben een dubbele structuur waardoor hij zowel onder als boven water kan zien. En dankzij hun gebogen vorm en hun vermogen om zich onafhankelijk te oriënteren onder elke hoek, heeft deze vis een breed gezichtsveld.
De schuttersvis
Superkracht: scherpschutter
De Toxotes jaculatrix schuttersvis is een kleine mangrovevis met formidabele schietvaardigheden. Zijn wapen is een krachtige waterstraal die hij tot twee meter ver gooit om zijn prooi te raken. Hij kan mikken op een insect in de vlucht of rustend op een blad. Elke keer raakt hij de roos!
Zijn grote ogen zijn zo geplaatst dat ze hem binoculair zicht geven, een groot voordeel bij het richten en raken van zijn prooi. Hij berekent ook visuele breking om zijn schoten te richten en zijn doel te raken.
Jonge schuttersvis zijn minder precies in hun schoten, maar na verloop van tijd en oefening verwerven ze de precisietechniek die nodig is om de titel van topschutter op te eisen.
De pistoolgarnaal
Superkracht: ze schiet sneller dan haar schaduw
Als er één intrigerend dier is dat je in de mangroven kunt tegenkomen, dan is het wel de pistoolgarnaal. Als de Lucky Luke van de tropische wateren is de pistoolgarnaal sneller dan zijn schaduw en bedwelmt hij zijn tegenstanders met de kracht van zijn klauw.
Wat is zijn geheime wapen? Een te grote klauw die knapt en een waterstraal produceert die met een snelheid van 100 km/u naar buiten spuit. De straal zorgt ervoor dat een cavitatiebel implodeert, waardoor een schokgolf ontstaat die een prooi zoals een kleine vis of krab kan bedwelmen. Deze waterdampbel bereikt kortstondig een temperatuur van 4000°C, een vermogen van 250 dB en genereert een lichtflits - onzichtbaar voor het blote oog. En dat alles in een recordtijd.
De pistoolgarnaal is ook uniek omdat hij in symbiose leeft met de grondel. Het gezichtsvermogen van de grondel is veel beter, dus hij houdt een oogje in het zeil als de garnaal zijn hol graaft. In ruil daarvoor beschermt hij de grondel met zijn dodelijke wapen.
Waarom praten we niet over mangroves?
Superkracht: leven met je voeten in zout water
De mangrove, de emblematische plant van het mangrovemoeras, heeft verbazingwekkende strategieën ontwikkeld om in deze extreme omgeving te overleven.
Hij kan het zout in het zeewater filteren via zijn wortels of afvoeren via zijn bladeren.
Maar wat hem zo verrassend maakt, zijn zijn luchtwortels. De wortels hebben de vorm van stelten of pneumatoforen - verticale wortels die uit het water komen - en zorgen ervoor dat hij kan ademen in deze water- en zuurstofarme grond.
En dat is niet de enige eigenschap van deze wortels. Ze vormen een effectieve natuurlijke barrière tegen kusterosie, remmen de impact van golven en houden sediment vast, waardoor ze de kust stabiliseren en bescherming en voedsel bieden aan de vele mariene soorten die er geboren worden en opgroeien.
Een laatste bijzonderheid is de manier waarop de mangrove zich verspreidt: hij produceert propagules, dat zijn jonge plantjes. Deze zijn al gevormd en vallen op de grond, waar ze wortel schieten in de modder, of ze drijven tot een jaar lang in zee en leggen lange afstanden af voordat ze een geschikte plek vinden om te ontkiemen.
Andere soorten hebben ook speciale eigenschappen ontwikkeld om de extreme omstandigheden van dit tropische ecosysteem te kunnen weerstaan. Mangrove slangen kunnen goed tegen zout en klimmen in bomen om te jagen; vogels zoals ijsvogels zijn precisiejagers die prooien kunnen spotten in het troebele mangrovewater; en de mangrovevaraan jaagt zowel op het land als in het water.
Andere artikelen
Qu'est-ce qu'un récif corallien ?
Corail 9mn
À la découverte de l’écosystème corallien, ce jardin extraor...
10 dingen die je moet weten over koraal
Koraal 8mn
Koraal, de grootste bouwer op aarde, is een kwetsbaar en bed...
Hoe plant koraal zich voort?
Koraal 3mn
Hoe wordt een koraalpoliep een rif?
10 choses à savoir sur la mangrove
Corail 7mn
La mangrove, cette forêt qui a les pieds dans l’eau constitu...