Een verdrag over biodiversiteit op volle zee

Bijgewerkt op 19 juni 2023

De tekst van het eerste internationale verdrag ter bescherming van de biodiversiteit op volle zee, waarover zo'n vijftien jaar is gediscussieerd, is op 4 maart 2023 aanvaard door de lidstaten van de Verenigde Naties. Het moest alleen nog formeel worden aangenomen, wat gebeurde op maandag 19 juni.

De tekst, die in maart 2023 werd goedgekeurd, onderging juridische controles en vertalingen in alle officiële talen van de VN voordat hij werd aangenomen. Het moet nu door de staten worden geratificeerd voordat het in werking kan treden.

De handtekeningen van ten minste 60 landen zijn nodig voordat de eerste COP (Conferentie van Partijen) bijeen kan komen om vooruitgang te boeken met de uitvoering van de maatregelen die in het verdrag zijn opgenomen. De opening voor handtekeningen vindt plaats op 20 september in New York, tijdens de Algemene Vergadering van de VN.

Sinds 2018 wordt er onderhandeld tussen vertegenwoordigers van de landen om een wettelijk bindende internationale tekst op te stellen die de mariene biodiversiteit buiten de nationale jurisdicties beschermt en die een duurzame exploitatie ervan mogelijk maakt. Deze onderhandelingen vinden plaats in het kader van het VN-Zeerechtverdrag dat in 1982 werd ondertekend in Montego Bay in Jamaica.

• De onderhandeling hebben vier doelstellingen:
• De impact van onze activiteiten op het milieu beter begrijpen
• Kwetsbare gebieden beter beschermen (door het creëren van beschermde zeegebieden)
• De voordelen die genetische bronnen bieden eerlijk verdelen
• Opleidingen en competenties ontwikkelen

Hoewel de exploitatie, exploratie en andere activiteiten rond de minerale rijkdommen van de zeebodem (hierna het ‘Gebied’ genoemd) door de Internationale Zeebodemautoriteit worden gereguleerd sinds deze in 1994 werd opgericht, is diezelfde bescherming nog niet van toepassing op de mariene biodiversiteit.

Het Gebied en zijn hulpbronnen worden beschouwd als “het gemeenschappelijke erfgoed van de mensheid”, maar hoe zit het met de biodiversiteit? Die is van niemand, maar kan ze wel worden beschouwd als een gemeenschappelijk goed voor iedereen?

Het doel van deze intergouvernementele conferentie is om de volle zee beter te beheren, “rekening houdend met de belangen van de oceanen en dus van de hele mensheid”, zoals Serge Ségura benadrukte tijdens de ‘Rencontres Internationales de la Haute Mer’ in Nausicaá in juni 2018.

De vierde onderhandelingsronde werd van 7 tot 18 maart 2022 georganiseerd in New York. Omdat deze vergadering niet heeft geleid tot een akkoord over een tekst, kwamen de onderhandelaars van 15 tot 26 augustus opnieuw bijeen op het hoofdkantoor van de Verenigde Naties in New York om te proberen tot een verdrag te komen.

Het toekomstige verdrag, een bindend juridisch instrument, zal belangrijk zijn voor de bescherming en het behoud van de mariene biodiversiteit in internationale wateren, die bijna de helft van de planeet bedekken en honderdduizenden soorten herbergen.

Het zal het mogelijk maken om mariene beschermde gebieden op volle zee te creëren en zo de doelstelling te bereiken om tegen 2030 30% van het land en de oceanen te beschermen.

Deze doelstelling van 30% zou een eerste stap zijn op weg naar de bescherming van 50% van de natuurgebieden, wat volgens wetenschappelijke studies noodzakelijk is om het verlies aan biodiversiteit tegen te gaan en het klimaat te helpen reguleren.

Het verdrag zal ook leiden tot milieueffectrapportages over geplande activiteiten op volle zee en de overdracht van mariene kennis en technieken naar minder ontwikkelde landen. De volle zee ligt buiten de jurisdictie van individuele staten en is van niemand, maar van iedereen. Er staat veel op het spel.

Het behoud van een gezonde oceaan is essentieel voor het klimaat, de watercyclus en het behoud van de biodiversiteit. Toch hebben de open zeeën te lijden onder de toenemende impact van menselijke activiteiten zoals zeetransport, het leggen van onderzeese kabels en visserij, terwijl ze juist verzwakken door de opwarming van de aarde.

De overeenkomst moet het mogelijk maken beschermde mariene gebieden te creëren, de impact van menselijke activiteiten op het milieu te bestuderen en de overdracht van kennis en technologie naar ontwikkelingslanden te versterken.

• De volle zee, ook wel internationale wateren genoemd, begint 370 km van de kust, voorbij de EEZ's (exclusieve economische zones) die onder de jurisdictie van de kuststaten vallen.
• Dit vertegenwoordigt 65% van het oppervlak van de oceanen wereldwijd en 90% van hun volume.
• Het beslaat 50% van het oppervlak van de planeet.
• Eén ademhaling op twee wordt mogelijk gemaakt door de zuurstof die het plantenplankton van de oceanen produceert.
• De oceaan absorbeert zo’n 25 tot 30% van de CO2 en 90% van de warmte die als gevolg van menselijke activiteiten in de atmosfeer wordt uitgestoten. Door het belangrijkste broeikasgas op te nemen en op te slaan, speelt de oceaan een fundamentele rol bij de regulering van het klimaat.

Het bijzondere van de volle zee is dat ze aan niemand toebehoort en dat ze dus de verantwoordelijkheid is van iedereen.

Alleen de exploitatie van de zeebodem en de ondergrond, het zogenaamde ‘Gebied’, wordt gereguleerd door de Internationale Zeebodemautoriteit, die regels opstelt voor de prospectie en mijnbouw.

De levende hulpbronnen in de waterkolom bieden een enorm (nog deels onbekend) potentieel, vooral op het gebied van biotechnologie met nieuwe moleculen voor farmaceutisch of cosmetisch gebruik.

De discussies tijdens deze laatste onderhandelingsronde focusten dan ook op de mariene genetische hulpbronnen die op volle zee worden verzameld. In de tekst moet rekening worden gehouden met de verdeling van de voordelen tussen landen die over de middelen beschikken om hier onderzoek en expedities uit te voeren en ontwikkelingslanden die niet over deze middelen beschikken.

De tentoonstellingen van Nausicaá hebben altijd veel aandacht besteed aan de relatie tussen mens en zee en de duurzame exploitatie van mariene hulpbronnen.

In 2018 opende Nausicaá een nieuw bezoekersparcours over de volle zee, genaamd ‘Reis op volle zee’.

Nausicaá organiseerde in 2018 en 2019 ook twee bijeenkomsten over de volle zee (Rencontres Internationales de la Haute Mer) waar wetenschappers, besluitvormers en actoren uit de maritieme wereld discussieerden, oplossingen bespraken en hun kennis met het publiek deelden.

Nausicaá nam ook deel aan de Franse delegatie tijdens de eerste onderhandelingsbijeenkomsten bij de VN.